โรงงานถุงพลาสติก ม่านควันปกคลุมหายนะที่มองไม่เห็น
ในขณะที่สังคมกำลังจับตาพฤติกรรมผู้บริโภค การผลิตถุงพลาสติกกลับยังคงเป็นอุตสาหกรรมที่ถูกปกคลุมด้วยม่านควัน แท้จริงแล้ว โรงงานเหล่านี้คือแหล่งปล่อยไมโครพลาสติกและสารพิษร้ายแรงสู่สิ่งแวดล้อมโดยตรง ซึ่งข้อมูลล่าสุดในปี 2567 เปิดเผยว่า กระบวนการผลิตถุงพลาสติกหนึ่งใบ ส่งผลให้เกิดไมโครพลาสติกปนเปื้อนในแหล่งน้ำมากถึง 2.3 กรัมต่อใบ มากกว่าปริมาณที่เกิดจากการใช้งานถึง 5 เท่า
หายนะที่เริ่มตั้งแต่ยังไม่ถูกใช้งาน
วงจรชีวิตของถุงพลาสติกไม่ได้เริ่มต้นที่ชั้นวางสินค้า แต่เริ่มต้นที่โรงงานผลิตซึ่งเต็มไปด้วยอันตราย นูรูล (นามสมมติ) อดีตพนักงานโรงงานแห่งหนึ่งในจังหวัดสมุทรปราการ เล่าถึงสภาพการทำงานว่า “เราต้องสูดดมไอระเหยของสารประกอบพาทาเลตตลอดกะทำงาน ผมเริ่มมีอาการหายใจติดขัดและผื่นคันขึ้นตามตัวหลังจากทำงานได้เพียง 6 เดือน” กรณีของนูรูลไม่ใช่เรื่องแปลก เมื่อพบว่าพนักงานในโรงงานผลิต รับผลิตถุงพลาสติกคุณภาพสูง มีอัตราการเกิดโรคระบบทางเดินหายใจสูงกว่าคนทั่วไปถึง 47%
- โรงงานผลิตถุงพลาสติกขนาดกลางสามารถปล่อยไมโครพลาสติกสู่แหล่งน้ำได้มากถึง 2.5 กิโลกรัมต่อวัน
- สารเร่งการย่อยสลายที่เติมลงในพลาสติกประเภทอ็อกโซ่ กลับเร่งการปล่อยไมโครพลาสติกให้เร็วขึ้น 300%
- การล้างเครื่องจักรในกระบวนการผลิตเป็นขั้นตอนที่สร้างไมโครพลาสติกมากที่สุด
กรณีศึกษา: มลพิษข้ามพรมแดน
ชุมชนบ้านดอนแก้ว จังหวัดเชียงใหม่ ต้องเผชิญกับวิกฤตน้ำประปาปนเปื้อนแม้จะอยู่ห่างจากโรงงานผลิตกว่า 5 กิโลเมตร การตรวจสอบพบว่า น้ำฝนได้ชะล้างอนุภาคพลาสติกจากหลังคาโรงงานซึ่งทำจากพลาสติกรีไซเคิล品質ต่ำ เข้าสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ ดร.สมชาย ฤทธิ์เดช นักวิจัยอิสระ เปิดเผยว่า “นี่คือปรากฏการณ์ใหม่ที่เราเรียกว่า ‘การแพร่กระจายในแนวดิ่ง’ โดยไมโครพลาสติกจากกระบวนการผลิตสามารถลอยขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศและตกลงมาในรัศมีกว่า 10 กิโลเมตร”
ทางออกที่แท้จริงอยู่ที่การออกแบบกระบวนการผลิต
กรณีของโรงงานแห่งหนึ่งในจังหวัดระยองที่ติดตั้งระบบกรองน้ำแบบหลายขั้นตอน พบว่าสามารถลดการปล่อยไมโครพลาสติกได้ถึง 80% ภายใน 3 เดือน และลดต้นทุนการบำบัดน้ำในระยะยาวได้ 35% นี่เป็นข้อพิสูจน์ว่าการลงทุนกับเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไม่ใช่ค่าใช้จ่าย แต่เป็นการลงทุนที่คุ้มค่า อย่างไรก็ตาม มีโรงงานเพียง 18% ในประเทศไทยที่ใช้ระบบกรองน้ำที่มีประสิทธิภาพสูง
ปัญหาถุงพลาสติกไม่ได้จบที่การห้ามใช้ แต่เริ่มต้นที่กระบวนการผลิต การผลักดันให้โรงงานผลิตต้องเปิดเผยข้อมูลการปล่อยมลพิษและใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย คือก้าวสำคัญที่จะลดหายนะจากไมโครพลาสติกได้อย่างแท้จริง ก่อนที่อนุภาคเล็กๆ เหล่านี้จะกลับมาสู่ห่วงโซ่อาหารของเราอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้